Od kilku lat Muzeum realizuje projekt „Archiwum Historii Mówionej”, który jest zbiorem relacji świadków nagranych w formacie audio i video. Składają się na nie relacje byłych więźniów obozów koncentracyjnych, wspomnienia robotników przymusowych, osób wysiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa, mieszkańców okupowanej Wielkopolski. Wszystkie te relacje osobiste i bardzo emocjonalne przybliżają wydarzenia z lat 1939‒1945.

Odcinek 2  z cyklu „Z Archiwum Historii Mówionej” poświęcony jest Romanowi Gierce, żołnierzowi Armii Krajowej z ziemi obornickiej, więźniowi obozu w Żabikowie oraz KL Gross-Rosen. Aresztowanemu w ramach akcji prewencyjnej przygotowanej przez gestapo skierowanej przeciwko Okręgowi Poznańskiemu Armii Krajowej, prowadzonej pod kryptonimem Aktion Apfelbach. W dniach 8‒10 sierpnia 1944 r. przeprowadzono masowe aresztowania, których celem miało być rozbicie struktur konspiracyjnych AK w rejonie przylegającym do Puszczy Nadnoteckiej. Objęły one rejon: Czarnkowa, Chodzieży, Obornik, Wągrowca, Międzychodu i Nowego Tomyśla ‒ ujęto wskutek nich około 140 osób.  

Roman Gierka urodził się 20 stycznia 1920 r. w Obornikach Wlkp. gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej oraz wydziałowej. Od 1931 r. był uczniem Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Poznaniu a następnie Miejskiej Szkoły Handlowej. W 1936 r. wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP), był drużynowym Harcerskiej Drużyny Żeglarskiej. Od czerwca 1937 r. był członkiem Komendy Hufca ZHP w Obornikach Wlkp. W 1939 r. działał w Pogotowiu Wojennym Harcerzy, ewakuowany podczas kampanii wrześniowej pod Kowel, powrócił po zakończeniu działań wojennych do Obornik.

W październiku 1939 r. wspólnie z podharcmistrzem Bolesławem Skotarczakiem utworzył Tajną Organizację Harcerską (TOH), która działała w Obornikach i w Rogoźnie. Organizacja zajmowała się prowadzeniem tzw. małego sabotażu oraz nasłuchem rozgłośni z Tuluzy i BBC oraz wydawaniu „Biuletynu Radiowego”. W kwietniu 1944 r. TOH włączono do Szarych Szeregów jako Hufiec Oborniki, którego komendantem został harcmistrz Jan Miękus. Roman Gierka, który od jesieni 1940 r. redagował pismo dla brytyjskich jeńców wojennych, osadzonych w obozie w Obornikach, został nowym komendantem Hufca Oborniki, po aresztowaniu przez Niemców Jana Miękusa w 1943 r. W październiku 1943 r. został zaprzysiężony przez ppor. Gerarda Bukowskiego do Armii Krajowej (AK). Opracowywał meldunki informacyjne dla AK dotyczące personaliów urzędników niemieckich i ich adresy. Źródłem tych informacji była dla niego praca w banku, do której został skierowany podczas okupacji niemieckiej. Prowadził rozmowy na temat przekazania do AK harcerzy z Szarych Szeregów do pomocniczej służby wojskowej.  Od marca 1944 r. pełnił dodatkowo funkcję referenta Referatu Wojskowego w Obwodzie AK w Obornikach.

Aresztowany przez Niemców 8 sierpnia 1944 r. w ramach Aktion Apfelbach został tego samego dnia osadzony w obozie karno-śledczym w Żabikowie, skąd przewożony był na przesłuchanie do poznańskiej placówki gestapo w Domu Żołnierza. 27 października 1944 r. został deportowany do KL Gross-Rosen, skąd 13 listopada 1944 r. wysłano go do podobozu  Hartmannsdorf. 16 lutego 1945 r. ewakuowany do KL Buchenwald, gdzie został wyzwolony przez armię amerykańską w dniu 11 kwietnia 1945 r.

Po zakończeniu wojny powrócił do Obornik Wlkp. Pracował na różnych stanowiskach kierowniczych w przemyśle drzewnym i drobiarskim. Aktywnie działał w organizacjach społecznych i kombatanckich. Za swoją działalność konspiracyjną podczas okupacji niemieckiej odznaczony został: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oświęcimskim, Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Wojska, Srebrnym Krzyżem Zasługi dla ZHP z Rozetą i Mieczami. W 2020 r. Romanowi Gierce przyznano medal „Obrońcy Ojczyzny 1939‒1945” nadany przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz pamiątkową szablę. Zmarł w wielu 100. lat 14 października 2020 r. w Obornikach.

Bibliografia:

Źródła:

Archiwum Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie.

Archiwum Historii Mówionej. Relacja: Romana Gierki

Opracowania:

Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939‒1945, red. Mariana Woźniaka, Poznań 1998, s. 175‒176.